Kongre Poster

Çeviride Kaybolan Espri? Mizahın Yorumlanmasında Kültürel Etkiler

Ömer Açıkgöz ve Asil Ali Özdoğru

Bireylerin olduğu kadar toplumların da mizah duygu ve anlayışları farklıdır. Toplumların kültürel yapılarının özellikleri onların mizah algı ve duygularını şekillendirir. Bu çalışmada farklı kültürlerde üretilen mizahi karikatürlerin Türk üniversite öğrencileri tarafından nasıl değerlendirildiği incelenmiştir. Çalışma 2015 güz döneminde İstanbul’daki bir devlet ve bir vakıf üniversitesinde gönüllü 122 öğrenci (Yaş Ort. 23,61; SS. 6,05) ile gerçekleştirildi. Katılımcılara Amerikalı bir çizere ait 21 karikatür ile Türk bir çizere ait 4 karikatüre ilişkin beğeni düzeyleri soruldu. Yabancı karikatürler İngilizce’den çeviri-geri çeviri yoluyla Türkçe’ye uyarlandı. Katılımcılardan her bir karikatürle ile ilgili ne derece eğlendirici olduğunu on puanlık bir Likert ölçekte belirtmeleri istendi. Kayıp veriler için karikatür ortalaması girilmiş ve iki katılımcı tüm karikatürlere aynı puanları verdikleri için veri setinden çıkarılmıştır. Katılımcıların yerli ve yabancı karikatürlere verdikleri ortalama puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (Yerli Ort. 5,26; Yabancı Ort. 4,54; t(119)=6,50; p=0,000). Mizah puanları iki cinsiyet grubu arasında anlamlı farklılık göstermemiştir. Ayrıca yerli karikatürlere verilen puanlar ile yabancı karikatürlere verilen puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif bir korelasyon görülmüştür (r=0,81; p=0,000). Yerli ve yabancı karikatür puan ortalamaları medyan puanları (5,50 ve 4,64) baz alınarak iki gruba ayrıldılar. Bu şekilde karikatürler dört gruba ayrıldığında ortaya çıkan tabloda katılımcıların medyan altı ve üstü dağılımlarının yerli ve yabancı karikatürler için farklılık gösterdiği görülmüştür (X^2(3)=26,13; p=0,000). Çalışmanın bulgularına göre karikatürlerin mizah seviyelerinin değerlendirilmesinde cinsiyet ve yaş farkı gözlenmezken karikatürlerin kaynak kültürlerinin değerlendirmede etkili olduğu görülmüştür. Bul bulgular mizahın üretilmesi ve yorumlanmasında kültürün şekillendirici bir etkisi olduğu gerçeğini teyit etmektedir.

Atıf: Açıkgöz, Ö. ve Özdoğru, A. A. (2016, Eylül). Çeviride kaybolan espri? Mizahın yorumlanmasında kültürel etkiler. 19. Ulusal Psikoloji Kongresinde sunulmuş poster, İzmir, Türkiye.